હનુમાન ફળ ને લક્ષ્મણ ફળ ના નામથી પણ જાણવામાં આવે છે. અંગ્રેજીમાં લોકો તેને સરસોપ અથવા ગ્રેવીઓલા કહે છે. ફૂડ ઇન્ફેક્શનરી ના રીતે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતા ફળ એનોના પરિવાર સાથે સંબંધિત એનોના મ્યૂરીકાટા નામના નાના પર્ણપાતી ઉષ્ણકટિબંધીય સદાબહાર ઝાડ પર આવે છે.
આ ફળના પાંદડા, છાલ, જડ, ફળ અને બીજ વગેરે નો ઉપ્યોગ ઘણા રોગોમાં કરવામાં આવે છે. ઈલાજ માટે આ વસ્તુ નો પારંપરિક કાવો બનાવીને રોગીઓને આપવામાં આવે છે. એક શોધ ની માનો તો લગભગ 212 ફાઈટોકેમિકલ્સ હનુમાન ફળ ના ઝાડ માં મળી આવે છે. જેમાં એલ્કલોઇડ, મેગાસ્ટિગમન, ફ્લેવોનોઇલ ટ્રાઇગ્લોસાઇડ્સ, ફિનોલિક્સ, સાઇક્લોપેપ્ટાઇડ્સ, અને આવશ્યક તેલ મહત્ત્વ ના છે.
સાથે જ હનુમાન ફળ એન્ટી કેન્સર, એન્ટિ ઇન્ફ્લેમેટરી, એન્ટી ઓક્સિડેન્ટ, એન્ટી ઓર્થેટિક, એન્ટી માઈક્રોબિયલ, એન્ટી કોન્વલ્સેંટ, હેપેટોપ્રોટેક્ટિવ અને એન્ટી ડાયબીટીક મેકેનિઝમ માટે પણ લાભકારી જણાવવામાં આવે છે. પોષક તત્વોની માત્રા સો ગ્રામ હનુમાન ફળ માં ૧૬ ગ્રામ પાણી અને એનર્જીની 276 કેજી માત્રા હોય છે.
આટલું જ નહીં તેમાં 1 ગ્રામ પ્રોટીન, ૩.૩ ગ્રામ ખાવાનો ફાઇબર, 14 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ, 0.6 મિલીગ્રામ આયન, 1 મિલીગ્રામ મેગ્નેશિયમ, ૨૭૮ મિલીગ્રામ પોટેશિયમ, 50 મિલિગ્રામ ફોસ્ફરસ, 0.1 મિલિગ્રામ જિંક, ૨૦.૬ મિલિગ્રામ વિટામીન-સી અને 14 એમસીજી ફોલેટ મળી આવે છે.
અલ્સર બીમારીમાં મદદરૂપ હનુમાન ફરમા ફ્લેવોનોઈડ્સ ટૈનિન અને ટ્રાઇસેપ્સ જેવા સક્રિય યોગીકો રહેલા હોય છે. જે અલ્સર અવરોધી માનવામાં આવે છે. પેટની સાથે સાથે આ અલ્સરેટિવ ઘાવ અથવા ગેસ્ટ્રિક અલ્સર ને પણ ઓછું કરવામાં મદદ કરે છે.
લીવરને નુકસાનથી બચાવે છે :- ગ્રેવીઓલા ની હેપા પ્રોટેક્ટિવ અને બિલીરૂબિન લોવરિંગ એક્ટિવિટી વિશે એક શોધમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. બિલીરૂબિન ની ઉચ્ચ માત્રા થી લીવરને નુકસાન પહોંચે છે. જેનાથી બીમારી થવાની સંભાવના હોય છે. જો તમે હનુમાન ફળોનું સેવન કરો છો તો કાર્બન ટેટ્રા કલોરાઈડ અને એસીટામિનોફેનાક ટોકસીનથી લીવર ની રક્ષા કરતા બિલીરૂબિન ના હાઈલેવલ ને સામાન્ય સ્તર સુધી લાવવામાં મદદ કરે છે.
સાંધાના દુખાવામાંથી અપાવે છે રાહત :- હનુમાન ફળ ના ઉપયોગથી સાંધાના દુખાવા માટે કુદરતી રીતે રાહત મળે છે. તેમાં એન્ટિ ઇન્ફ્લેમેટરી તત્વ રહેલા હોય છે. જે સાંધાના દુખાવા સાથે સંકળાયેલા ઉત્તેજના અને દબાવે છે અને સોજા ઓછા કરવામાં મદદ કરે છે.
ડાયાબિટીસ લાવે છે કંટ્રોલમાં :- આમાં એન્ટી ડાયાબીટીક અને હાઈપોલીપીડેમિક એક્ટીવીટીઝ થાય છે, એક શોધ અનુસાર જો બે અઠવાડિયા સુધી દરરોજ આ ફળને ખાવામાં આવે તો બ્લડમાં ગ્લુકોઝની માત્રા ઓછી થવા લાગે છે. તેની સાથે જ તેમાં રહેલા એન્ટીઓક્સીડેન્ટ પ્રભાવ અગ્ન્યાશય ની બીટા કોશિકાઓ ને એકસિડેટિવ ક્ષતિ થી બચાવે છે. જેને ટાઇપ-૧ ડાયાબિટીસ નો મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે.
કેન્સરને રોકનારા ગુણોથી ભરપૂર :- સાથે જ આમાં કેન્સરને રોકનારા ગુણો રહેલા હોય છે. જે ઘણા પ્રકારના કેન્સર જેવા કે સ્તન, કલોરેક્ટલ, પ્રોસ્ટેટ, વૃક્ક, ફેફસાં, અગ્નાશય, ડિમબગ્રંથી થવાની સંભાવનાને ઓછી કરી દે છે. તેમાં રહેલા સાઇટોટોક્સિસ જેવા કે એસિટોજેનિંસ મુખ્ય રૂપથી કેન્સર કોશિકાઓ ને વધવા નથી દેતા.
